'અમે ૨૬'
૧૯૫૮ની એક સાહસ પ્રવાસ કથા. તરણનાં અનુભવી-બિન અનુભવી, સ્ત્રી-પુરુષ, કિશોર , એક બાર વર્ષ નો બાળપ્રવાસી વગેરે ૨૬ જણાં એ કરેલ ૧૨૫ માઈલનો , ૬ દિવસનો તાપી નદીનો રબરની હોડીઓ દ્રારા પ્રવાસ એટલેકે રાફટીંગ. ઉકાઈનો બંધ બંધાવા પહેલાં ની વાત.
ગુજરાતીઓ અને સાહસની વાત નીકળે એટલે કાંઈક અજૂગતું લાગે. પણ પહેલાં કદાચ એવું નહીં હોય. અથવા એવું કહી શકાય કે પહેલાં લોકો પાસે સમય અને શક્તિ રહેતાં એટલે સાહસો પાર પાડી શકતાં. ખેર, અત્યારે ગુજરાતીઓમાં સમય અને શક્તિની કમી છે કે મૂળ સાહસની એ બાબતે તો આપણે સ્પષ્ટ કહી ન શકીએ પણ આવી સાહસ કથા વાંચીને આનંદ જરૂર થાય. અભૂતપૂર્વ એવી આ યાત્રા વાંચતાં જબરો રોમાંચ અનુભવાય છે.
હર્ષદભાઈ દવેએ આલેખેલી આ યાત્રા સાહસ ઉપરાંત તેની ભાષા અને પ્રવાહિતાથી પ્રભાવિત કરી જાય છે. હર્ષદભાઈ નો પોતાનો અને તેમનાં સાથી પ્રવાસીઓ નો જોમ, જુસ્સો, સાહસ બખૂબી નીખરે છે. નદી, જંગલ અને કુદરતનાં અનેક રંગ, પાસાંને શબ્દદેહ આપતી વખતે સૌંદર્યની તેમની દષ્ટિ સહેજ પણ સંકોચ નથી રાખતી.
રબરની હવા ભરવાની ૯ હોડી સાથે ટ્રેનનો આખો ડબ્બો ભરાય એટલો સામાન. ૨૬ જણ અને આ સામાન સાથે ૯ હોડીઓથી શરૂ કરેલ પ્રવાસ...એક વ્યવસ્થિત આયોજન સાથે શરૂ થાય છે. દરેક કામ માટે ટૂકડીઓ છે અને કડક નિયમ પાલન છે. બધું પાકે પાયે છે પણ હોડીઓ જમાનાની થપાટો ખાધેલ, અનેક સાહસોમાં વપરાઈને કાંઈક જર્જરિત થઈ ચૂકેલી છે. એટલે પ્રવાસમાં આવેલ અનેક વિધ્નો ની શરૂઆત હોડીથી જ થાય છે. વળી રબરની હોડી એટલે ક્યાંક ધારદાર ખડક આવે તો પણ ચિરાય જાય કે પંકચર થવાની શક્યતા રહે. પરત ફરતાં માત્ર ચાર હોડી સલામત રહેવા પામે છે.
સાહસમાં જોખમ માત્ર હોડીઓનાં ખસ્તા હાલ હોવાનું જ નથી. જંગલમાં રહેતાં અને જુદી જ ભાષામાં બોલતાં આદિવાસી, જંગલી પ્રાણીઓ, નદીમાં આવતાં ઘૂમરી ખાતાં વમળો અને ખડકો. પણ પ્રવાસીઓ પૂરી તૈયારી સાથે નીકળ્યા છે. મુશ્કેલીઓની મજા માણી શકે તેવાં ૨૬ ની ટીમ છે.
પહેલી પંચવર્ષીય યોજનામાં ઉકાઈ ડેમનાં બંધાવાની જબરી ફડક અને સરકાર સામેનો રોષ પ્રકાશાથી કાંઠે વસનારાંઓમાં પડઘાય છે. ઉકાઈ નજીક સાગ, વાંસનાં જંગલોને લીધે આદિવાસીઓ થોડાં સધ્ધર છે. સ્ત્રીઓનાં કલાત્મક પોશાક તથા વાંસ અને સાગનાં ઉપયોગથી બનાવેલ લીંપણ વાળા ઘરોની શોભા વિશે લખતાં લેખક એનાંથી કેટલાં અભિભૂત થયાં હશે તે જણાય આવે છે.
તાપી વિશે જ્યારે લેખક લખે છે...
દરિયાલાલને મળવાની ધૂનમાં મસ્ત બની દોડતી તાપીએ, એનો માર્ગ અવરોધતા ઊભેલાં છેલ્લાં કાળમૂખા પથ્થરોથી અકળાઈને છૂટવા, આરકાટીનાં આ સ્થાને ખરેખર રુદ્ર એવું આરાસુરી રૂપ ધારણ કરી લીધું છે. તેનાં મધ્ય પ્રવાહનાં પ્રચંડ ધસારામાં , તાપીએ ત્રીસ ફૂટ સુધીની ઊંચાઈનાં અભેદ્ય શિલાખંડોને પણ જાણે હાથતાળી આપતાં જ, સહસા ચાળીસ ફૂટની નીચી ફાળ ભરી દીધી છે. એ મધ્ય કિલ્લેબંધી નાં ઉપરનાં પ્રવેશદ્રારે ફક્ત પાંચ ફૂટનો પહોળો પ્રવાહ માર્ગ બન્યો છે. જ્યાં થી ઘેરી ગર્જનાઓ સાથે ધસારો કરતો એ મધ્ય પ્રવાહ, પહેલાં એક આડી પડેલી શીલા પરથી ભૂસકો મારી, આગળ ની ત્રીસ ફૂટ પહોળી ગલીમાં , પ્રચંડ આવેગ સાથે નીચી ફાળ ભરી ઢાળ પૂરો કરે છે. પ્રવેશદ્વાર પરનાં એ પાંચ ફૂટનાં ઊંચા પથ્થર પરથી, પ્રવાહનો એ ભૂસકો, છલાંગ મારી શિકાર પર તૂટી પડેલી સિંહણ જેટલો તાકાતવાન છે.
આરાકોટીનાં પ્રવાહમાં હોડી સાથે ઉતરવાનાં દિલધડક સાહસનું વર્ણન હોય કે, પગપાળા આવતા દસ જણાં નું જંગલમાં ભૂલા પડી આખી રાત ખૂલ્લામાં રાત ગુજારવાની વાત હોય, શિયાળાની રાતે પૂરાં રસથી આકાશદર્શન નો લહાવો લૂંટાવનાર જીતુભાઈની વાત હોય...લેખક આપણને સાહસનાં એક એક તબક્કે આપણાં રોમાંચ અને રસને જાળવીને આગળ વધતાં રહે છે.
'ઓ વન વગડાનાં વણઝારા રે, જોને મારગ ચીંધે તને ગગનનાં તારા રે'......આવાં ગીતો આ ભાષામાં હતાં!!! અને આવાં ગીતો ગાનારાં અને જીવનારાં સાહસિકો ની આ વાત ભલે થોડાં દિવસનાં સાહસની હોય પણ વાંચવા જેવી છે.
૧૯૫૮ની એક સાહસ પ્રવાસ કથા. તરણનાં અનુભવી-બિન અનુભવી, સ્ત્રી-પુરુષ, કિશોર , એક બાર વર્ષ નો બાળપ્રવાસી વગેરે ૨૬ જણાં એ કરેલ ૧૨૫ માઈલનો , ૬ દિવસનો તાપી નદીનો રબરની હોડીઓ દ્રારા પ્રવાસ એટલેકે રાફટીંગ. ઉકાઈનો બંધ બંધાવા પહેલાં ની વાત.
ગુજરાતીઓ અને સાહસની વાત નીકળે એટલે કાંઈક અજૂગતું લાગે. પણ પહેલાં કદાચ એવું નહીં હોય. અથવા એવું કહી શકાય કે પહેલાં લોકો પાસે સમય અને શક્તિ રહેતાં એટલે સાહસો પાર પાડી શકતાં. ખેર, અત્યારે ગુજરાતીઓમાં સમય અને શક્તિની કમી છે કે મૂળ સાહસની એ બાબતે તો આપણે સ્પષ્ટ કહી ન શકીએ પણ આવી સાહસ કથા વાંચીને આનંદ જરૂર થાય. અભૂતપૂર્વ એવી આ યાત્રા વાંચતાં જબરો રોમાંચ અનુભવાય છે.
હર્ષદભાઈ દવેએ આલેખેલી આ યાત્રા સાહસ ઉપરાંત તેની ભાષા અને પ્રવાહિતાથી પ્રભાવિત કરી જાય છે. હર્ષદભાઈ નો પોતાનો અને તેમનાં સાથી પ્રવાસીઓ નો જોમ, જુસ્સો, સાહસ બખૂબી નીખરે છે. નદી, જંગલ અને કુદરતનાં અનેક રંગ, પાસાંને શબ્દદેહ આપતી વખતે સૌંદર્યની તેમની દષ્ટિ સહેજ પણ સંકોચ નથી રાખતી.
રબરની હવા ભરવાની ૯ હોડી સાથે ટ્રેનનો આખો ડબ્બો ભરાય એટલો સામાન. ૨૬ જણ અને આ સામાન સાથે ૯ હોડીઓથી શરૂ કરેલ પ્રવાસ...એક વ્યવસ્થિત આયોજન સાથે શરૂ થાય છે. દરેક કામ માટે ટૂકડીઓ છે અને કડક નિયમ પાલન છે. બધું પાકે પાયે છે પણ હોડીઓ જમાનાની થપાટો ખાધેલ, અનેક સાહસોમાં વપરાઈને કાંઈક જર્જરિત થઈ ચૂકેલી છે. એટલે પ્રવાસમાં આવેલ અનેક વિધ્નો ની શરૂઆત હોડીથી જ થાય છે. વળી રબરની હોડી એટલે ક્યાંક ધારદાર ખડક આવે તો પણ ચિરાય જાય કે પંકચર થવાની શક્યતા રહે. પરત ફરતાં માત્ર ચાર હોડી સલામત રહેવા પામે છે.
સાહસમાં જોખમ માત્ર હોડીઓનાં ખસ્તા હાલ હોવાનું જ નથી. જંગલમાં રહેતાં અને જુદી જ ભાષામાં બોલતાં આદિવાસી, જંગલી પ્રાણીઓ, નદીમાં આવતાં ઘૂમરી ખાતાં વમળો અને ખડકો. પણ પ્રવાસીઓ પૂરી તૈયારી સાથે નીકળ્યા છે. મુશ્કેલીઓની મજા માણી શકે તેવાં ૨૬ ની ટીમ છે.
પહેલી પંચવર્ષીય યોજનામાં ઉકાઈ ડેમનાં બંધાવાની જબરી ફડક અને સરકાર સામેનો રોષ પ્રકાશાથી કાંઠે વસનારાંઓમાં પડઘાય છે. ઉકાઈ નજીક સાગ, વાંસનાં જંગલોને લીધે આદિવાસીઓ થોડાં સધ્ધર છે. સ્ત્રીઓનાં કલાત્મક પોશાક તથા વાંસ અને સાગનાં ઉપયોગથી બનાવેલ લીંપણ વાળા ઘરોની શોભા વિશે લખતાં લેખક એનાંથી કેટલાં અભિભૂત થયાં હશે તે જણાય આવે છે.
તાપી વિશે જ્યારે લેખક લખે છે...
દરિયાલાલને મળવાની ધૂનમાં મસ્ત બની દોડતી તાપીએ, એનો માર્ગ અવરોધતા ઊભેલાં છેલ્લાં કાળમૂખા પથ્થરોથી અકળાઈને છૂટવા, આરકાટીનાં આ સ્થાને ખરેખર રુદ્ર એવું આરાસુરી રૂપ ધારણ કરી લીધું છે. તેનાં મધ્ય પ્રવાહનાં પ્રચંડ ધસારામાં , તાપીએ ત્રીસ ફૂટ સુધીની ઊંચાઈનાં અભેદ્ય શિલાખંડોને પણ જાણે હાથતાળી આપતાં જ, સહસા ચાળીસ ફૂટની નીચી ફાળ ભરી દીધી છે. એ મધ્ય કિલ્લેબંધી નાં ઉપરનાં પ્રવેશદ્રારે ફક્ત પાંચ ફૂટનો પહોળો પ્રવાહ માર્ગ બન્યો છે. જ્યાં થી ઘેરી ગર્જનાઓ સાથે ધસારો કરતો એ મધ્ય પ્રવાહ, પહેલાં એક આડી પડેલી શીલા પરથી ભૂસકો મારી, આગળ ની ત્રીસ ફૂટ પહોળી ગલીમાં , પ્રચંડ આવેગ સાથે નીચી ફાળ ભરી ઢાળ પૂરો કરે છે. પ્રવેશદ્વાર પરનાં એ પાંચ ફૂટનાં ઊંચા પથ્થર પરથી, પ્રવાહનો એ ભૂસકો, છલાંગ મારી શિકાર પર તૂટી પડેલી સિંહણ જેટલો તાકાતવાન છે.
આરાકોટીનાં પ્રવાહમાં હોડી સાથે ઉતરવાનાં દિલધડક સાહસનું વર્ણન હોય કે, પગપાળા આવતા દસ જણાં નું જંગલમાં ભૂલા પડી આખી રાત ખૂલ્લામાં રાત ગુજારવાની વાત હોય, શિયાળાની રાતે પૂરાં રસથી આકાશદર્શન નો લહાવો લૂંટાવનાર જીતુભાઈની વાત હોય...લેખક આપણને સાહસનાં એક એક તબક્કે આપણાં રોમાંચ અને રસને જાળવીને આગળ વધતાં રહે છે.
'ઓ વન વગડાનાં વણઝારા રે, જોને મારગ ચીંધે તને ગગનનાં તારા રે'......આવાં ગીતો આ ભાષામાં હતાં!!! અને આવાં ગીતો ગાનારાં અને જીવનારાં સાહસિકો ની આ વાત ભલે થોડાં દિવસનાં સાહસની હોય પણ વાંચવા જેવી છે.
No comments:
Post a Comment